Met regelmaat plaatsen we gastblogs en ervaringsverhalen van mensen die lijden of hebben geleden aan een eetstoornis. Dit is voor veel van jullie een bron van herkenning, erkenning en motivatie. Het zijn vaak verhalen waarin ook de hulpverlening een grote rol speelt. Hoe is het eigenlijk om aan de kant van de hulpverlening te staan? Om dag in dag uit als eetstoornis professional te werken? Iedere dinsdag kan je hun kant van het verhaal lezen in de interview serie Zielzorgers op proud2Bme. Vorige week Manager behandelzaken Saskia Vermeulen. Deze week de beurt aan psychiater Hanneke Schaapherder.

Hanneke Schaapherder is sinds 3 jaar psychiater bij het Centrum Eetstoornissen Ursula. Hiervoor werkte ze bij Human Concern. Voor proud2Bme mocht ik haar interviewen over de mooie en minder mooie kanten van het vak als psychiater binnen een gespecialiseerde instantie voor eetstoornissen.

Het meest belangrijk bij eetstoornis herstel?

Ik denk dat het meest belangrijk is dat iemand zijn omgeving betrekt bij het herstel. Dat iemand zichzelf toestaat hulp te vragen en te accepteren. Ik denk dat het belangrijk is dat je om durft te gaan met de imperfecties en moeilijke kanten van het leven. Dat deze er mogen zijn van jezelf, zonder op een bepaalde manier grip nodig te hebben om ermee om te kunnen gaan. Het gaat ook over het kunnen accepteren en er mogen zijn van al je emoties. Het mag lastig zijn in het leven, zonder daarbij een eetstoornis of andere problematiek nodig te hebben. Hierbij laat ik overigens de vaak aanwezige en ernstige comorbiditeit die vaak een specifieke behandeling vraagt buiten beschouwing.

Meest belangrijke levensles geweest?

Dat is eigenlijk een beetje in het verlengde van de vorige vraag. Het leven mag moeilijk zijn. Je mag dingen moeilijk vinden. Je mag worstelen met het leven en andere mensen om steun vragen, zonder dat dit betekent dat je zwak bent of faalt als mens. Je mag terugkomen op keuzes. Je mag er zijn met al je emoties. Het goedkeuren van al je emoties, maar niet verdrinken in verdriet is voor ieder mens een uitdagende puzzel.

Moeilijk aan het werk als therapeut voor mensen met eetstoornis?

Het bewaken van grenzen. Je komt snel terecht in óf de rol van dader óf de rol van redder. Vanuit de rol van redder kan je terechtkomen in een afhankelijkheidsrelatie die buiten de gezonde kaders valt. Het kan lastig zijn om uit de positie van redder te blijven, omdat het vaak om hele leuke, jonge mensen met veel potentie op een goed leven gaat. De eetstoornis heeft hierin dan zo’n destructieve rol, dat je hier vanuit de beste bedoelingen alles voor wilt doen om dit op te lossen. Je gunt iemand gewoon het beste. Het bewaken van gezonde grenzen is daarom soms erg ingewikkeld.

Wat ook erg ingewikkeld kan zijn, is het maken van de keuze om te stoppen met een behandeling. Voor jezelf en de cliënt erkennen dat een behandeling niet werkt. Dat het niet lukt. Dat raakt niet alleen de ander, maar ook jou als persoon.

Een eetstoornis komt bijna nooit alleen. Er is vaak sprake van comorbiditeit. Een andere stoornis naast de eetstoornis die ook behandeld moet worden en die beïnvloed wordt door de eetstoornis (ondergewicht/ eetbuien/ controledrang). Als je gaat werken aan het één komt het ander omhoog. Voor het behandelen van PTSS of persoonlijkheidsproblematiek is eigenlijk een BMI van minimaal 18 nodig. Het probleem is alleen dat het ondergewicht en de eetbuien ook zorgen voor emotieregulatie: onderdrukking van emoties. Als iemand met een eetstoornis weer beter gaat eten is dat al doodeng en dan komen al die andere problemen er ook nog bij... Dat kan heel ingewikkeld zijn.

Tenslotte heb je nog te maken met de ingewikkelde kant van de fysiologie bij een eetstoornis. De gevolgen van slechte voeding hebben enorm veel invloed op de manier van denken en handelen. Die invloed moet je vaak eerst elimineren om met elkaar écht aan het werk te kunnen.

Wat maakt volledig herstel ingewikkeld?

Wat is herstel? Ik denk een leven leven waar je voldoening uithaalt, zonder dat je vastloopt in opgelegde regels van jezelf. Herstel is zo ingewikkeld, omdat de eetstoornis een illusie, veiligheid creëert die geïdealiseerd wordt. Deze blijft vaak zelfs in stand tot het punt van een gezond gewicht. Hierdoor is het verlangen aanwezig om ‘terug in de eetstoornis te duiken’ als je tegen moeilijkheden in het leven aanloopt soms ook zo ‘verleidelijk’. TOEN was het zogenaamd allemaal veel beter. Terwijl als je mensen op dat ‘TOEN punt’ vraagt hoe het gaat, is het allemaal diepe ellende. Het belang van ondergewicht op levensgeluk wordt geïdealiseerd.

Eetbuien hebben daarnaast ook een verdovend, emotie regulerend effect en zijn hierdoor verslavend. Het accepteren dat er geen perfecte vervanging is voor een eetbui is niet makkelijk. Sommige emoties kan je gewoonweg niet wegmaken. Hier moet je doorheen. 

Indrukwekkend aan jouw werk als therapeut?

Er zijn veel mooie aspecten van dit vak. Waar ik aan moet denken is bijvoorbeeld dat ik mede door het delen van een stukje eigen levenservaring echt een verschil heb kunnen maken voor cliënten. Dat je op je eigen bescheiden manier - ik weet echt niet alles - een bijdrage kan leveren aan iemands leven. Dat is heel mooi en dankbaar. 

Maar ook dat je vooraf niet echt weet waar te beginnen en dan begin je samen maar gewoon. Als het dan na verloop van tijd veel beter gaat met iemand, dan is dat heel indrukwekkend om te mogen meemaken

Tenslotte zijn ook de minder mooie ervaringen in mijn geheugen gegrift. Ik heb van dichtbij meegemaakt dat patiënten overlijden aan de gevolgen van de eetstoornis. Onderkennen dat hoe hard je samen ook vecht, het gevecht soms niet te winnen is. Dat is heel heftig.

Ik ben ook iedere keer weer onder de indruk van de machteloosheid die een eetstoornis oproept bij de omgeving (naastbetrokkenen maar ook collegabehandelaren) en dat dat tot hele heftige situaties kan lijden met verdriet, angst en paniek, maar ook steeds vaker agressie en dreigementen. Om daar mee om te kunnen gaan moet je als behandelaar stevig in je schoenen staan en vooral veel steun hebben van je collega’s.

Hulpverlener gezocht. Is er een hulpverlener waar JIJ benieuwd naar bent voor de serie ZIELZORGERS? Het verhaal achter welke hulpverlener zou jij graag willen lezen? Laat het ons weten en wie weet vind je dit dan binnenkort op Proud2Bme.